ظرفیت‌های بی‌نظیر، چالش‌های پیش‌رو و راهکارهای توسعه

پنج نخل/ خوزستان

به گزارش پنج نخل، با وجود گذشت بیش از ۱۵ سال از آغاز به کار دانشکده‌های طب سنتی در کشورمان، دسترسی عمومی به خدمات این حوزه همچنان محدود است. طب سنتی، به عنوان میراثی گرانبها از پیشینیان، نه تنها مورد اقبال عمومی مردم قرار گرفته، بلکه در سال‌های اخیر توجه جامعه علمی را نیز به خود جلب کرده است. در سطح جهانی، طب سنتی و مکمل جایگاه ویژه‌ای یافته؛ تا جایی که سازمان جهانی بهداشت بر لزوم ادغام آن در نظام سلامت کشورها تأکید دارد. در وزارت بهداشت ایران نیز گام‌هایی در جهت استفاده از ظرفیت‌های طب سنتی برداشته شده، اما پتانسیل واقعی این حوزه هنوز به طور کامل به کار گرفته نشده است.

امروزه، درصد کمی از مردم ایران از داروهای گیاهی استاندارد و تجویز آکادمیک بهره می‌برند، در حالی که این آمار در بسیاری از کشورهای جهان به مراتب بالاتر است. این در حالی است که ایران از نظر تنوع گیاهان دارویی از غنای بی‌نظیری برخوردار است. بر اساس آمارهای منتشر شده، بیش از ۸۰۰۰ گونه گیاهی در کشور شناسایی شده که از این تعداد، ۲۳۰۰ گونه دارای خواص دارویی، عطری، ادویه‌ای و آرایشی-بهداشتی هستند. نکته قابل توجه این است که ۱۷۰۰ گونه کاملاً بومی ایران بوده و دارای خواص دارویی و خوراکی متنوعی هستند.

سطح زیر کشت این گیاهان در کشور حدود ۸۰ هزار هکتار است که در برنامه‌ای جامع، قرار است این عدد به ۲۰۰ هزار هکتار افزایش یابد. این ارقام نشان‌دهنده توانمندی و ظرفیت بالای کشور در این زمینه است که متأسفانه تاکنون مغفول مانده، اما با اقدامات مناسبی که در چند سال اخیر صورت گرفته، در حال افزایش است. مصرف فزاینده گیاهان دارویی در جهان، نشان‌دهنده رویکرد جدید جامعه جهانی به سمت طبیعت و درمان‌های طبیعی است.

صادرات گیاهان دارویی، رفته‌رفته به یکی از سودآورترین شاخه‌های اقتصاد کشاورزی تبدیل شده است. بر اساس پیش‌بینی فائو، حجم تجارت گیاهان دارویی تا سال ۲۰۵۰ تا ۱۰۰ برابر افزایش خواهد یافت. این موضوع در شرایطی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که مسئله درمان بدون عوارض شیمیایی به صورت جدی در کشورهای مختلف جهان پیگیری می‌شود. از این رو، توسعه هرچه بیشتر این بخش حیاتی است.

برای دستیابی به ثبات و توسعه پایدار در این حوزه، راهکارهای متعددی وجود دارد: فناوری‌های نوین: استفاده از فناوری روز به منظور استخراج بیشتر و بهتر مواد موثره. مشارکت بخش خصوصی: جذب سرمایه و همکاری فعال بخش خصوصی. شرکت‌های دانش‌بنیان: بهره‌گیری از توان تحقیقاتی و اجرایی شرکت‌های دانش‌بنیان. حمایت‌های دولتی: افزایش حمایت‌های مادی و معنوی دولت. بازاریابی اصولی: تدوین و اجرای استراتژی‌های بازاریابی مؤثر در داخل و خارج کشور.

از سوی دیگر، وجود مراکز علمی ارائه دهنده خدمات در قالب داروخانه‌های سنتی و طبیعی و سلامتکده‌ها زیر نظر متخصصین داروسازی سنتی، از ضرورت‌های اساسی است. در همین راستا، تاکنون ۲۵۰۰ داروی گیاهی و فرآورده طب سنتی از سازمان غذا و دارو مجوز دریافت کرده‌اند. لازم به ذکر است که “گیاه دارویی” با “داروی گیاهی” تفاوت‌های بسیاری دارد؛ داروی گیاهی فرآورده‌ای استاندارد با موارد مصرف مشخص و بروشور خاص است، در حالی که گیاه دارویی استاندارد مشخصی ندارد و مواد موثره آن بسته به اقلیم و منطقه کشت، متفاوت است.

وضعیت نابسامان عرضه گیاهان دارویی در شرایط فعلی، از چشم مسئولین امر پنهان نیست و بارها توسط متخصصین و دلسوزان تذکر داده شده که گاهی منجر به آسیب‌های مالی و جانی به افراد جامعه نیز شده است. این وضعیت، لزوم نگاهی تخصصی، ساختارمند و ملی به مقوله گیاهان دارویی را ایجاب می‌کند تا مراکز تخصصی عرضه گیاهان دارویی و فرآورده‌های طب سنتی، همگام با گسترش این رشته تخصصی فعالیت کنند. همچنین، ساماندهی عطاری‌ها و مراکز سنتی عرضه گیاهان دارویی بیش از پیش احساس می‌شود.

در سال‌های اخیر، شاهد رشد قارچ‌گونه عطاری‌ها بوده‌ایم. در گذشته، در هر محله یک عطاری با فردی باتجربه و متخصص فعالیت می‌کرد؛ اما امروزه در بسیاری از کوچه‌ها، خیابان‌ها و مراکز خرید، عطاری‌هایی دیده می‌شوند که با وعده‌هایی نظیر لاغری، ترک اعتیاد، پرپشت شدن مو و درمان ناتوانی جنسی، اقدام به فروش محصولات خود می‌کنند.

فرهنگ‌سازی و ایجاد فرهنگی صحیح در این زمینه از اهمیت بالایی برخوردار است. باید به تقاضاهای مردم پاسخ واقعی و مبتنی بر علم داد. با توجه به نیاز مردم به این فرآورده‌ها، ریشه‌دار بودن مصرف آن‌ها در فرهنگ بسیاری از جوامع و رشد فزاینده مصرف این محصولات در دنیا، ارائه اطلاعات و مشاوره‌های صحیح به مردم ضروری است.

عطاری‌ها، تا پیش از این، به صورت بالقوه نقش مهمی در حفظ میراث طب سنتی ایفا کرده‌اند؛ می‌توان گفت پیش از سال ۱۳۸۶ که رشته طب سنتی هنوز راه‌اندازی نشده بود، این عطاری‌ها بودند که این طب را زنده نگه داشتند. با این حال، لازم است فعالیت آن‌ها نظام‌دهی و ساماندهی شود. فروش گیاهان دارویی و ورود به حیطه درمان و مداخله در آن، از جمله معضلاتی است که انتظار می‌رود در عطاری‌ها قانونمند شود.

دکتر حسین کاملی: کارشناس اداره فرآورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل معاونت غذا و داروی اهواز

انتهای پیام/